Wie was Giuseppe Arcimboldo en waarom schilderde hij portretten van planten, fruit, groenten en bloemen?
Surrealisme was een kunststroming uit de 20e eeuw, een reactie op de turbulentie van de eerste decennia van de jaren 1900. Maar eeuwen daarvoor maakte een Italiaanse kunstenaar surrealistische schilderijen die de grenzen tussen portretkunst, stillevens en natuurhistorie deden vervagen.
Laten we eens kijken naar twee series schilderijen van Giuseppe Arcimboldo, waarop de vier seizoenen en de vier elementen van materie zijn afgebeeld.. In beide series transformeren fantasierijke portretten planten en dieren in ingewikkelde menselijke gezichten.
Wie was Giuseppe Arcimboldo?
Giuseppe Arcimboldo was een 16e-eeuwse schilder uit Italië, geboren in Milaan in 1526. Hij volgde een opleiding tot kunstenaar, werkte aan fresco's en aan ontwerpen van glas-in-lood, net als zijn vader.
Naarmate zijn carrière zich ontwikkelde, werd hij een belangrijke schilder van koninklijke figuren en persoonlijkheden. Hij werkte in Wenen en Praag, waar hij diende als hofschilder voor keizer Maximiliaan II en later voor zijn zoon, Rudolf II.
Hoewel veel van zijn portretten getrouwe, zij het flatterende, weergaven zijn van zijn koninklijke onderdanen, springt één schilderij eruit.
Vertumnus is een 'portret' van de Heilige Roomse Keizer Rudolf II, wiens afbeelding is gemaakt van fruit, bloemen en groenten. Met een verwijzing naar de Romeinse god van seizoenen, tuinen en groei, was Arcimboldo's bedoeling om Rudolf II's heerschappij, macht en rijkdom te symboliseren.
Deze verkenning van de dynamiek en relatie tussen mensen, planten en dieren werd voortgezet met zijn twee series schilderijen over de seizoenen en de elementen, die werden gecreëerd om de orde en schoonheid van de natuur te vieren.
Elk schilderij in deze serie toont een enkel 'portret' dat is samengesteld uit objecten die verschillende thema's symboliseren. De schilderijen combineren minutieuze, gedetailleerde afbeeldingen van de natuur met grillige en surrealistische composities die nooit in de natuur zouden plaatsvinden.
Arcimboldo's kunstwerken worden beschouwd als onderdeel van een artistieke stijl genaamd maniërisme, die ontstond in de late renaissance. In plaats van de naturalistische en harmonieuze kunstwerken uit de vroege renaissance, is het maniërisme een meer kunstmatige en complexe stijl. Maniëristische kunstwerken hebben vaak langgerekte proporties, overdreven poses en ongebruikelijke perspectieven.
Wat betekenen Arcimboldo's seizoensschilderijen?
Deze serie van vier portretten stelt elk een van de vier seizoenen van het jaar voor: Lente, Zomer, Herfst en Winter.
In Lente creëert Arcimboldo een bloeiend, fris gezicht met bloemen en groene bladeren om de vernieuwing van het seizoen te belichamen.
De Zomer verbeeldt een figuur met gelaatstrekken die bestaan uit rijpe vruchten en groenten, die de overvloed van de zomeroogst uitdrukken.
De Herfst is donkerder en de kleuren van fruit, noten en paddenstoelen weerspiegelen de rijpheid van het seizoen en de overvloed van de oogst.
De Winter tenslotte, wordt gevormd door kale takken en wortels, waardoor een grimmig, kronkelig gezicht ontstaat dat de kou en de winterslaap van het seizoen vastlegt.
Wat is de betekenis van Arcimboldo's elementenschilderijen?
Arcimboldo zette dit thema voort in een andere serie schilderijen waarin vuur, water, lucht en aarde worden afgebeeld.
Elk portret bevat objecten die verbonden zijn met het element. Bijvoorbeeld, Vuur is een gezicht dat bestaat uit vlammen, brandende kolen en lucifers, wat hitte en kracht symboliseert.
In Water gebruikt Arcimboldo vissen, zeedieren en schelpen om een gezicht te creëren dat het mysterie van het leven onder de zee verbeeldt.
Op het schilderij Aarde zijn dieren, planten en rotsen afgebeeld, die de kracht en overvloed van het land uitbeelden.
Tot slot bevat Lucht veren en vogels om de lichtheid en vrijheid van het element over te brengen.
Alle acht schilderijen uit deze twee series zijn fascinerend: het zijn bijna collage-achtige verkenningen met veel kenmerken en details om te verkennen.
Uiteindelijk zijn Arcimboldo's schilderijen van seizoenen en elementen meer dan alleen portretten. Het zijn uitingen van hoe nauw de natuur en de mens met elkaar verbonden zijn.