Prawa wyborcze dla kobiet!

Powszechne prawa wyborcze we wszystkich krajach Unii Europejskiej i poza nią wprowadzono stosunkowo niedawno. Kiedy zatem poszczególne kraje przyznały kobietom pełne i równe prawa wyborcze?

Czym są powszechne prawa wyborcze?

Powszechne prawa wyborcze oznaczają, że wszyscy dorośli – kobiety i mężczyźni – mogą głosować na równych prawach.

Przez lata walka o powszechne prawa wyborcze miała na celu nie tylko sprawiedliwe traktowanie kobiet, ale także mężczyzn, którzy nie mogli głosować z powodu ograniczeń wynikających z religii, pochodzenia etnicznego, wykształcenia lub stanu majątkowego.

Na przykład w 1865 r. w USA, po zakończeniu amerykańskiej wojny secesyjnej, osoby zniewolone – które nie miały prawa do głosowania – zostały wyzwolone i uzyskały prawa obywatelskie. Następnie w 1870 r. wszyscy dorośli mężczyźni uzyskali prawa wyborcze, co oznaczało, że dorośli mężczyźni, którzy niegdyś byli zniewoleni, mogli teraz głosować (choć niektóre stany przyjęły inne ograniczenia).

Kiedy kobiety i mężczyźni otrzymali równe prawa wyborcze w krajach w Unii Europejskiej?

Na tej liście wymieniono wszystkie kraje UE oraz lata, w których wprowadzono w nich powszechne prawa wyborcze, tj. daty, od których zarówno mężczyźni, jak i kobiety mogą na równych zasadach głosować w wyborach krajowych.

W którym kraju kobiety jako pierwsze uzyskały równe prawa wyborcze?

W wielu krajach wprowadzono ustawodawstwo dwustopniowe (lub złożone z większej liczby etapów), zgodnie z którym początkowo tylko pewna grupa kobiet mogła głosować.

Na przykład w 1918 r. w Irlandii prawo do głosowania uzyskały kobiety mające co najmniej 30 lat (jeśli posiadały odpowiedni majątek), podczas gdy mężczyźni mogli głosować od wieku 21 lat, niezależnie od tego, czy posiadali majątek, czy nie. W 1922 roku Wolne Państwo Irlandzkie przyznało równe prawa wyborcze mężczyznom i kobietom. Na Wyspie Man (samorządnym terytorium zależnym Korony Brytyjskiej, którego mieszkańcy są obywatelami brytyjskimi) kobiety posiadające ziemię uzyskały prawo głosu w 1881 r. – 37 lat przed Wielką Brytanią i 47 lat przed wprowadzeniem powszechnych praw wyborczych w całym Zjednoczonym Królestwie, co nastąpiło w 1928 r.

Samo przyznanie powszechnych praw wyborczych nie oznaczało, że kobiety mogły od razu z nich skorzystać. Realna możliwość wzięcia udziału w wyborach często nadarzała się kilka miesięcy lub nawet lat później.

Na przykład w Litwie konstytucję zmieniono w 1918 roku, ale kobiety po raz pierwszy skorzystały ze swoich praw w 1919 roku. W Grecji stosowne przepisy wprowadzono w 1952 r., ale kobiety musiały czekać na kolejne wybory powszechne do 1956 r. W Erytrei (Afryka Wschodnia) wszyscy obywatele uzyskali prawo do głosowania w 1997 r., ale wybory krajowe do tej pory się tam nie odbyły.

Zanim kobiety uzyskały prawo głosu w wyborach krajowych, często mogły głosować w wyborach lokalnych. Oznacza to, że kobiety mogły po raz pierwszy głosować w wiejskich okręgach Fryzji (obecnie prowincja Holandii), kiedy to właścicielki ziemskie uzyskały lokalne prawa wyborcze w 1689 roku. Szwedki mogły głosować w niektórych wyborach lokalnych w 1718 r., ale prawo to zostało uchylone kilkadziesiąt lat później.

Co skłoniło kraje UE do zmiany przepisów dotyczących prawa głosu dla kobiet?

Ruchy na rzecz praw wyborczych i praw kobiet sprawiły, że „kwestia kobieca” stała się częścią debaty publicznej i politycznej na dziesięciolecia, a nawet wieki przed przyznaniem kobietom prawa głosu w poszczególnych krajach.

Ruchy te nie były jednak zawieszone w próżni – stanowiły element ciągle zmieniającego się kontekstu politycznego. Spójrz na powyższą listę, a zobaczysz, że wiele dat zmian przypada na okresy historyczne związane z dużymi zmianami politycznymi, takimi jak uzyskanie niepodległości przez kraj lub bezpośrednio po zakończeniu wojen regionalnych i światowych.

Przepisy obowiązujące w Finlandii od 1906 r. wprowadzono w czasie, gdy była ona autonomicznym Wielkim Księstwem przyłączonym do Rosji. W 1907 r. w Finlandii wybrano pierwsze na świecie parlamentarzystki, ale dopiero w 2000 r. kobieta została wybrana na prezydentkę, a w 2003 r. na premierkę.

W Estonii, Łotwie i Polsce stało się to, gdy kraje te uzyskały niepodległość od Rosji w 1918 roku. W okresie pod koniec I wojny światowej i kilka lat po jej zakończeniu powszechne prawa wyborcze wprowadzono także w Austrii, Czechach i Słowacji (wówczas jako Czechosłowacji), Danii, Holandii, Irlandii, Litwie, Niemczech i Szwecji.

Zmiany w okresie Drugiej Republiki Hiszpańskiej (1931–1937) doprowadziły do nadania kobietom w Hiszpanii praw wyborczych w 1931 roku, ale działania zmierzające do osiągnięcia tego celu rozpoczęły się w połowie XIX wieku. Co prawda kobiety mogły głosować przez krótki czas w latach 1924–1926, ale w tym czasie nie odbyły się żadne wybory.

W dzisiejszych Chorwacji i Słowenii powszechne prawa wyborcze wprowadzono w ramach formowania się drugiej Jugosławii po wyzwoleniu tego obszaru spod rządów III Rzeszy w latach 1944–1945. Inne kraje, w których wprowadzono zmiany legislacyjne po zakończeniu II wojny światowej, to Belgia, Bułgaria, Francja, Luksemburg, Malta, Węgry i Włochy. W Rumunii ostatnie ograniczenie dotyczące uczestnictwa w wyborach zniesiono w 1946 roku. Ograniczenie polegało na tym, że głosować mogli tylko obywatele umiejący czytać i pisać, przez co kobiety, wśród których analfabetyzm był nieproporcjonalnie częstszy, były dyskryminowane.

Transformacja Grecji w państwo narodowe w latach 50. XX w. po zakończeniu wojny domowej wywołała wiele pytań dotyczących społeczeństwa, w tym roli kobiet. W związku z tym „kwestia kobieca” została rozwiązana przynajmniej częściowo przez ustawę z 1952 r. przyznającą kobietom prawo do głosowania. W tym samym roku Grecja przystąpiła do NATO.

Na Cyprze wprowadzono powszechne prawo wyborcze w 1960 r. po wyzwoleniu kraju spod władzy Wielkiej Brytanii.

Kobiety w Portugalii po raz pierwszy uzyskały ograniczone prawo do głosowania w 1931 r., ale dopiero w 1976 r., po upadku autorytarnego reżimu politycznego Estado Novo, uzyskały pełne prawo do głosowania na równych warunkach z mężczyznami.

Gdzie najpóźniej przyznano kobietom równe prawa wyborcze?

W Europie ostatnimi systemami prawnymi, w których przyznano kobietom prawa wyborcze, były Liechtenstein – w 1984 r. i szwajcarski kanton Appenzell Innerrhoden – w 1991 r. W Szwajcarii wprowadzono pełne prawa wyborcze w 1971 r., ale nie dotyczyło to kantonu Appenzell Innerrhoden.

Kobiety w Arabii Saudyjskiej uzyskały prawo do głosowania w 2011 r., a po raz pierwszy głosowały w 2015 r. W Brunei, choć kobiety mają tam prawo do głosowania, od 1962 r. nie odbyły się wybory, więc kobiety nie były w stanie skorzystać z tego prawa.

Jest tylko jeden kraj na świecie, w którym kobiety nie mają prawa głosu – to Watykan. Wynika to z faktu, że jedyne wybory, które się tam odbywają, to konklawe, a uczestniczą w nim tylko kardynałowie Kościoła katolickiego, którymi mogą być tylko mężczyźni.

Oczywiście istnieje różnica między uprawnieniem wynikającym z przepisów prawa a realiami. Mimo że obowiązują powszechne prawa wyborcze, nie oznacza to, że każdy może zawsze skorzystać z możliwości głosowania.

Strach przed nękaniem lub przemocą, perspektywa reperkusji lub odrzucenia przez rodzinę lub społeczeństwo, a nawet praktyczne ograniczenia, takie jak wymóg okazania oficjalnego dokumentu tożsamości, uniemożliwiają niektórym osobom – z których nieproporcjonalnie duża liczba to kobiety lub członkowie społeczności znajdujących się w niekorzystnej sytuacji – oddanie głosu.

Walka zatem trwa.